Пайшанба
23-Октябр 2025
Ҳозирги жазирамада ҳеч бўлмаганда кунига икки марта газланмаган оддий сув сотиб оляпмиз. Ярим литр сувнинг нархи эса ўртача икки-уч минг сўм. Бундан чиқадики, бир литр оддий сув олти минг сўмга айланяпти. Зўр-а?..
Бугунги кунда шаҳарлар ҳавосининг ифлосланишида автомобилларнинг «ҳисса»си катта. Тадқиқотлар шуни кўрсатганки, биринчи ўринда тоза ҳавони завод ва фабрикалар энг кўп заҳарлаётган бўлса, иккинчи ўринда автомобиллар туради.
Шундай экан, ўртача баҳоси тўрт минг сўм бўладиган бир килограм картошка етиштириш учун беш юз литр сувни исроф қилгандан кўра, ўша беш юз литр сувни чет давлатларга экспорт қилиб, уч миллион даромад қилганимиз ва мазкур даромаддан бир килогармм эмас ўн килограмм, юз килограмм картошка сотиб олганимиз арзонроқ тушмайдими? Нима қиламиз ҳаммамиз бир-биримизни тергаб, сувни тежаб ишлатишга чорлаб, яна бекордан-бекорга сувни ерга оқизиб.
«Яшил макон» лойиҳаси доирасида 2 миллиондан ортиқ экилмаган кўчатлар ҳисоботга «экилди» деб қўшиб ёзилган. Шунингдек, суғориб бўлмайдиган жойларга 7,3 миллион туп ниҳол ўтқазилган, экилган 1,8 миллион туп кўчатни сақлаш ва парваришлаш учун тегишли масъуллар белгиланмаган.
ёхуд aнъaнa дaрaжaсигa етиб келгaн иллaт
Ҳафта давомида Қашқадарё вилоятининг айрим туманлари, Самарқанд, Навоий, Сурхондарё, Бухоро вилоятларида кузатилган кучли шамол ва чанг тўзонлари яна бир бор экологик муаммолар шундоққина бурнимизнинг тагигача етиб келганидан огоҳлантирмоқда.
Дунё ҳамжамиятини тобора жадаллашиб бораётган иқлим ўзгаришлари ташвишга солмоқда. Мутахассислар глобал исиш абадий музликларнинг эриши ва уммон сатҳининг кўтарилишига сабаб бўлаётгани борасида бонг уришмоқда.
Жиззах вилояти ўзининг бетакрор табиати, бой флора ва фаунаси, ажойиб табиати билан етти иқлимга машҳур. Зомин тоғларининг мусаффо, дилларга дармон бўлувчи ҳавосию Бахмалнинг нақш олмалари қадим-қадимдан шоир ва ёзувчилар ижодида баланд руҳда тараннум этилган.
Жазирама иссиқда юрак ва қон босим касалликлари билан оғриганлар, ҳомиладор аёллар ва болалар, кексалар ҳар қачонгидан эҳтиётроқ бўлишлари керак.
Ҳар йили 1,3 млрд. тонна озиқ-овқат маҳсулотлари ташлаб юборилади, уларнинг аксарият қисми чиқиндихоналардан ўрин олади. Бу нафақат атроф муҳитга зарар етказади, балки иқлим ўзгаришларига жиддий салбий таъсир кўрсатиши шубҳасиз.
Албатта, сайёрамизда етарли миқдорда қум бор-ку дейишингиз мумкин. Аммо, аслида ундай эмас. Қум шунчалик камки, БМТ 2022 йилги мунтазам ҳисоботида буни маълум қилди.
Жаҳон озиқ-овқат дастури маълумотига кўра, дунё бўйича озиқ-овқатнинг учдан бир қисми чиқиндига ташлаб юборилади. Бунинг натижасида глобал иқтисодиёт ҳар йили 1 триллион доллардан маҳрум бўляпти.
Дунёда ҳар йили 4 миллиард тоннага яқин озиқ-овқат ишлаб чиқарилади. Агар оқилона фойдаланилса ва тўғри тақсимланса, бу сайёрамиз аҳолисининг барига етиши ва умуман очлар қолмаслиги керак.
Сиз ҳам бетон бино ичида диққинафас бўлиб кетганда болалигингиздаги зилол сувли катта булоқларни, сув тўла ҳовузларни, ям-яшил боғларни эслайсизми?
Яширмайман, ўзим ҳам болалигимда «ола бўжи»дан яхшигина қўрқардим. Ўша сўзни эшитишим билан пана жойга бекиниб олардим. Тушлик вақтида укаларим билан ухламасак, бувимга «ола бўжи» усули яхшигина қўл келарди. Шу сўзни эшитишимиз билан тезда ухлаб қолардик. Бугун ҳам бу усуллар эскиргани йўқ. Бироқ бугун «ола бўжи»нинг таъсири кенгайганроқдай. Эндигина эсини таниб улғаяётган болажонлар кўнглида қандайдир ҳадикни сезиш мумкин. Бирон бир ишни қилмоқчи бўлса ҳам унинг ўзига зарари тегмаслигига ишонса-да, ўша ишни қилишга қўрқишади. Бордию хато қилиб қўйса, «ола бўжи» келиб олиб кетишидан ҳавотирга тушишади.
Тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқарилиш жараёни, тутуни ва қолдиғи билан экологияга катта талафот етказади. Масалан, бир соат ичида ўраб қадоқланадиган сигаретлар учун 6 километр қоғоз сарфланади. Ҳар 300 дона сигарет учун битта дарахт йўқ қилинади. Бу – кунига йигирма донали бир қути сигарет чекадиган одам ойига иккита дарахтнинг қотилига айланади, деган гап.
Хориижий мамлакатларда кенг нишонланадиган, арчасиз ўтмайдиган «Рождество» 31 декабрь куни Янги йил байрамига уланиб кетади. Ҳар бир хонадон арча ясатади, чироқлар билан уйи атрофини безатади.
Латвиянинг Рига шаҳри марказида бутунлай қайта ишланадиган чиқиндилар – пластмасса, шиналар, электр чироқлардан ясалган ноодатий 9 метрлик арча ўрнатилди.
Жисми ва руҳи соғлом бўлган одамгина том маънода ўзини бахтли ҳис эта олади. Негаки, инсон учун энг катта бахт ва бойлик саломатлигидир.
Рақамли иқтисодиёт трансформацияси шароитида «Сервис давлат» тизими давлат хизматларини кўрсатиш самарадорлигига қандай таъсир кўрсатаётгани, уларни нафақат қулай, балки экологик жиҳатдан ҳам тозароқ қилиш масаласи айниқса долзарбдир.
«Телевизорни пасайтир!», «Секинроқ гапир, бақирма!», «Шовқин солма!», «Деразани ёп, жудаям шовқин!..»
Мамлакатимизда аҳолининг автомобилдан фойдаланиши муттасил ўсаётгани яхши кўрсаткич албатта. Бироқ, бу ўз навбатида янги экологик ва иқтисодий муаммоларни вужудга келтирмоқда. Шулардан бири – автомобиль шиналари чиқиндиларини утилизация қилиш масаласидир.
Бугун дунё аҳли табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш экологик барқарорликнинг асоси эканини якдиллик билан эътироф этмоқда. Юртимизда бу борада янги ислоҳотлар жорий этилаётгани мамалакат равнақи учун долзарб қадам сифатида қараляпти.
Биз ўзимизни «болажон халқ» деб биламиз. Фарзандимизнинг кулгусидан олам чароғон бўлишига, унинг беғубор нигоҳидан қалбларимиз эришига ишонамиз. Ҳар бир болани «жигарбандим», «кўзимнинг оқу қораси» дея ардоқлаймиз. Аммо шу муқаддас туйғулар пардаси ортида аччиқ ва шафқатсиз ҳақиқат яшириниб ётганини тан олиш вақти келмадими?
