Душанба
08-Декабр 2025
XIX аср бошларида Лондонда бир ёш йигит келажакда ёзувчи бўлиш иштиёқи билан ёниб яшарди. Тақдири ва атрофдаги барча нарсалар орзусига эришишда тўсиқ бўлиши уни ташвишга соларди. Бунинг яна бир сабаби отаси қарзларини тўлай олмагани туфайли қамоққа маҳкум қилинган эди.
Фарзандсизлик ҳар иккисини ҳам қийнаб юборди. Аёл ўзини қанотсиз қушдай ҳис қилади. Эрини-ку, айтмаса ҳам бўлади. Ортингда қоладиган изинг, айтолмаганингни айтадиган сўзинг, сен оламдан ўтгач, чироғингни ёқадиганинг бўлмаса, яшашдан не маъно?
Ташқарида совуқ. Қиш изғирини табиатни тобора ҳолсизлантириб, қимирлаган жонни иссиқроқ жойга қочмоққа мажбурлайди.
Қишлоғимизда ёши қирқ-қирқ бешлар атрофидаги бир одам бўларди. Ўзи телбасифат (бошқача аташни билмадим), доим кўча чангитиб юрган болалар билан ўйнар, алламбалоларни ғўлдираб, ёшига ярашмайдиган қилиқлар қиларди.
Рустам шаҳар марказидаги кўп қаватли уйлардан квартира сотиб олди. Кўчиб ўтишдан олдин уйни яхшилаб таъмирлашни кўнглига тугиб, уста бозорга тушди. Ёлланган усталар енг шимариб ишни бошлаб юборди.
Бугун Қаюм отанинг туғилган куни. Шу боис саҳарлаб бозорга отланди. Бозорлик ҳар доимгидан икки ҳисса кўпроқ бўлди. Ахир, бугун фарзандлари уни йўқлаб келишади. Уларни ўз қўли билан тайёрлаган тансиқ таом билан меҳмон қилади.
Биз тўрт дугона эдик. Ёшликдан бир-биримизга тақлидан юрардик. Орзу-истакларимиз ҳам бир хил. Бир йўл тўрт кишини сиғдирмас экан. Дугоналарим ҳар бири ўз бахтига эришди. Мана, мен ҳам ўз бахтим қаршисида турибман...
Қизалоғининг йиғисидан Салима чўчиб уйғонди. Дарҳол чақалоққа кўкрак тутди. Лекин бола йиғидан тўхтамади. Унинг хархашасидан хавотирга тушган она дарров бешикнинг қўлбоғини бўшатди. Шунда кичкинтой тинчиди. Керишиб, қўлларини ўйната бошлади.
Аёл фермернинг ёлланма ишчиси эди. Пахта, картошка, пиёз, кунжут ўтоғида кунлик тўлов эвазига меҳнат қилар, оила шу пул билангина кун кўрарди. Эри ишсиз.
Суннат муаллим кенжа қизини узатяпти. Ким нима деса десин, тўй қилишни камбағалга чиқарган. Бой одам тўйида бир йилда, камбағал беш-ўн йилда топганини тўкиб-сочади. Шунгами, камбағалнинг тўйи тўйдай бўлади.
Ҳожар буви эшик тамбасини тушириб, ичкари уйга ўтди. Жойнамоз устида узоқ ўтирди. Юртга, хонадонига тинчлик, ён-атрофдагиларга меҳр-оқибат тилаб, дуога қўл очди. Ота-онасидан эрта етим қолган икки набира қизни узатгунча фоний дунёдан кўз юммаслигини сўраб, Яратганга илтижо қилди.
Бу воқеага бир неча йил бўлди. Афридий қабиласидан бўлган Тўмасхон моманд қабилалари яшайдиган тоғли вилоятдан қишлоғига ўтиб кетаётганди. Қўлида милтиғи бор, ҳеч нарсадан қўрқмасди.
Сарвар анча абжир чиқди. Кечагина ўқишни битирганди, бугун катта дўконнинг эгаси. Таниш-билишлар «Ҳа, барибир бувасининг тарбиясини олган-да, ишнинг кўзини билади. Салим отанинг ўгитлари беҳуда кетмади», дейишади.
Ниҳоят қабр устига сўнгги чим босилди. Мулла фотиҳа ўқишни бошлади. Қабристонга чўккан мискин сукунатни оят оҳангларигина бузарди. Фотиҳа тугаб, ҳамма ўрнидан туриб тарқалаётган пайтда Шерқул бобо марҳумнинг ўғлини тўхтатди:
Бугун ҳар йилгидай бутун дунё нигоҳи Швеция пойтахтига қаратилган. Сабаби, олимлару тадқиқотчилар, адабиётшунослару ўзини дунёда тинчликни сақлашга бағишлаган тиниб-тинчимас кишиларга нуфузли Нобель мукофоти эгалари маълум қилинди. Том маънодаги бу улкан мукофотни қўлга киритишни истамайдиган киши сайёрамизда топилмаса керак.
Хориижий мамлакатларда кенг нишонланадиган, арчасиз ўтмайдиган «Рождество» 31 декабрь куни Янги йил байрамига уланиб кетади. Ҳар бир хонадон арча ясатади, чироқлар билан уйи атрофини безатади.
Латвиянинг Рига шаҳри марказида бутунлай қайта ишланадиган чиқиндилар – пластмасса, шиналар, электр чироқлардан ясалган ноодатий 9 метрлик арча ўрнатилди.
Жисми ва руҳи соғлом бўлган одамгина том маънода ўзини бахтли ҳис эта олади. Негаки, инсон учун энг катта бахт ва бойлик саломатлигидир.
Бир пайтлар мактаб ўқувчилари ўртасида бир-бирига китоб совға қилиш одати урф эди. Туғилган кун ёки байрамларда дўстлар томонидан туҳфа қилинган энг қимматли тортиқ – бу китоб бўларди.
Ботирали ШОДИЕВ, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати, ЎЭП фракцияси аъзоси:
Жадид бобомиз Беҳбудий бир неча мамлакатларнинг таълим тизимидан хабардор инсон сифатида миллатнинг юксалиши, юрт тараққиёти ва равнақи, инсон камолоти учун асосий жиҳат маориф эканини чуқур мулоҳаза қилган эди.
Ҳар куни атрофимизда юзлаб, минглаб ҳодисалар содир бўлади. Уларнинг баъзисига шунчаки кўз югуртиб ўтамиз, бошқаларини эса унутиб юборимиз. Бироқ айрим воқеалар борки, юракка муҳрланади, одамни чуқур ўйга солади.
Иккинчи жаҳон урушининг тугаганига 80 йил тўлди. Бу анча узоқ муддат. Бир инсоннинг умридай, эҳтимол ундан ҳам ортиқ. Лекин ўша машъум урушнинг мудҳиш асоратлари ҳали-ҳамон ўчгани йўқ.
