Якшанба
07-Декабр 2025
Ер юзини қамраб олган экологик муаммолар орасида пластик ифлосланиш тобора глобал таҳдидга айланмоқда. БМТ доирасида 2022 йилда бошланган халқаро музокаралар ўз якуний босқичига кирди.
Яқинда Женевада (5-14 август) бўлиб ўтган учрашув ҳам пластик ифлосланишга қарши ҳуқуқий мажбурий кучга эга глобал келишувни қабул қилишда муҳим қадам бўлди. Бу сўнгги имконият бўлиши мумкин. Мақсад – 2025 йил охиригача бу муҳим битимни имзолаш.
Хавотирли статистика
Пластик маҳсулотларнинг ишлаб чиқарилиши ва истеъмоли ташвишли даражада ўсмоқда. 2024 йилда дунё бўйлаб 500 миллион тонна пластик ишлатилган, бу 25 йил аввалгидан икки баравар кўп. Агар бу тенденция сақланиб қолса, 2060 йилгача пластик чиқиндилар ҳажми уч бараварга ортиши мумкин. 2023 йилда ишлаб чиқарилган 414 миллион тонна пластикнинг атиги 37 миллион тоннаси қайта ишланган, холос (манба: Tagesschau). Бу рақамлар мавжуд чораларнинг самарасизлигини яққол кўрсатиб турибди.
Адолатсиз юклама
Пластик ифлосланишнинг оқибатлари ноҳақ тақсимланган. Ривожланган мамлакатлардан келаётган миллионлаб тонна чиқиндиларнинг аксарияти ривожланаётган давлатларга тўғри келмоқда. Бу мамлакатларда эса чиқиндиларни қайта ишлаш учун етарли инфратузилма йўқ. Натижада, бу ҳолат экологик ва ижтимоий инқирозни чуқурлаштирмоқда.
БМТнинг муҳокама қилинаётган Пластик шартномасида ривожланган мамлакатлар томонидан ривожланаётган давлатларга молиявий ва технологик ёрдам кўрсатиш масаласи кўтарилган, бироқ бу ёрдам механизми ҳали тўлиқ келишилмаган.
Ечим таклифи
World Economic Forum мутахассисларининг фикрича, бу муаммонинг илдизи – «Ишлаб чиқарувчиларнинг кенгайтирилган жавобгарлиги (EPR)» тизимига асосланган глобал схемада. Улар EPR доирасида тўпланган маблағларнинг 10 фоизини ривожланаётган мамлакатларга ажратишни таклиф қилмоқда. Бу маблағлар аниқ ва шаффоф мезонлар асосида тақсимланади:
– материаллар оқими тўлиқ кузатилади;
– чиқинди йиғувчиларнинг иштироки ҳужжатлаштирилади;
– лойиҳалар халқаро стандартларга асосланиб танланади.
Агар бу тизим жорий этилса, у келажакдаги пластик ифлосланишнинг олдини олишда асосий ҳалқага айланиши мумкин.
Бундан тўрт юз йил муқаддам Бобурийлар сулоласи вакили Шоҳ Жаҳон қурдирган бу обида, бироз муболаға билан айтганда, дунёда Ҳиндистоннинг ўзидан ҳам машҳурроқ. Ҳиндистонга борган саёҳатчи борки бу обиданинг чиройидан баҳраманд бўлмасдан қайтмайди.
Батафсил
Антарктидадаги Гектория музлиги икки ой ичида қарийб 50 фоизга қисқарди. Бу замонавий тарихда қайд этилган энг тез чекиниш бўлди, деб ёзмоқда «Nature Geoscience» журнали янги тадқиқотга таяниб.
Батафсил
Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра, ҳозир дунё океанида 170 триллионга яқин пластик бўлаклари сузиб юрибди.
Батафсил
Бундан тўрт юз йил муқаддам Бобурийлар сулоласи вакили Шоҳ Жаҳон қурдирган бу обида, бироз муболаға билан айтганда, дунёда Ҳиндистоннинг ўзидан ҳам машҳурроқ. Ҳиндистонга борган саёҳатчи борки бу обиданинг чиройидан баҳраманд бўлмасдан қайтмайди.
Антарктидадаги Гектория музлиги икки ой ичида қарийб 50 фоизга қисқарди. Бу замонавий тарихда қайд этилган энг тез чекиниш бўлди, деб ёзмоқда «Nature Geoscience» журнали янги тадқиқотга таяниб.
Олимларнинг ҳисоб-китобларига кўра, ҳозир дунё океанида 170 триллионга яқин пластик бўлаклари сузиб юрибди.
Ер юзини қамраб олган экологик муаммолар орасида пластик ифлосланиш тобора глобал таҳдидга айланмоқда. БМТ доирасида 2022 йилда бошланган халқаро музокаралар ўз якуний босқичига кирди.
Барқарор ривожланиш ечимлари тармоғи томонидан 2025 йил учун эълон қилинган Барқарор ривожланиш ҳисоботи рейтингида Ўзбекистон 73 балл билан 62-ўринни эгаллади. Бу мамлакатимизда қарийб 45 фоиз мақсадларга эришилган ёки эришиш жараёнида эканини билдиради.
