Сешанба
21-Май 2024
Бу ортиқча миқдорда суғориш ва атмосфера ёғинлари натижасида ернинг юза қатлами емирилишидир.
Эрозия, одатда, асосий ҳалокатли омилларига қараб турларга бўлинади. У табиий (геологик) ва антропоген (инсон таъсири остида) бўлиши мумкин.
Ирригацион эрозия – суғориладиган деҳқончиликда суғориш қоидалари ва меъёрларига риоя этилмаганда пайдо бўладиган антропоген тупроқ эрозиясининг бир тури.
Сув эрозияси (тупроқни сув оқимлари билан йўқ қилиш ва ювиш) атроф-муҳитга жуда катта зарар етказади: оқаётган сув жарликлар ва чуқурликлар ҳосил қилади, тупроқдан органик ва минерал моддаларни ювади ҳамда ер унумдорлиги йўқотилишига олиб келади.
Дунё бўйлаб йиллик тупроқ йўқотиш ҳажми 24 миллиард тоннага баҳоланмоқда. Яъни, сайёрамиз миқёсида аҳоли бошига ҳисоблаганда бир неча тоннани ташкил қилади.
Йўқотишларнинг глобал бўлишига қарамай, тупроқ эрозияси секинлик билан рўй берадики, бир инсон ҳаёти давомида ушбу жараён ҳатто диққатни тортмаслиги ҳам мумкин.
Тупроқ эрозиясидан қандай сақланиш мумкин?
Бутун дунёда сув эрозиясининг асосий сабаби қишлоқ хўжалигини интенсивлаштиришдир. Табиий ўсимлик қоплами бўлган шароитда тупроқ ўзини-ўзи тиклаши мумкин, чунки табиий шароитда тупроқ ҳосил бўлиш жараёни тўхтамайди. Кўпинча қишлоқ хўжалиги ерларидан нотўғри фойдаланилганда содир бўлганидек, табиий ўсимликлар бутунлай олиб ташланса, эрозия жараёни деярли ортга қайтариб бўлмайдиган даражага етиши мумкин.
Тупроқ унумдорлигини ҳимоя қилиш учун кўпинча йиллар давомида синаб келинган алмашлаб экиш, яшил гўнг, био ва органик ўғитлар экиш каби усуллардан фойдаланилади. Гумус қатламини тиклаш ўнлаб йиллар давом этади.
Ерга ҳайдамасдан ишлов бериш ҳамда тупроқда органик моддаларнинг тўпланиши ернинг устки ҳосилдор қатламининг физик хусусиятларини яхшилайди. Тупроқда органик углероднинг кўпайиши айниқса ёғингарчилик миқдори кам ва ўзгарувчан жойларда ҳосилдорликнинг ошишига олиб келади.
Юқори сифатли суғориш сувидан фойдаланиш ва дренаж қувурлари ва хандаклардан фойдаланиш ҳисобига тўғри дренажлашни таъминлаш орқали тупроқ шўрланишининг олдини олиш мумкин.
«Сув йўли» китобидан
Ҳар бир ҳудуднинг ўзига яраша иқлими, табиий шароити мавжуд. Ана шунга мувофиқ ўсимлик ва ҳайвонот дунёси шаклланади. Бироқ иқлим шароитини баҳона қилиб, лоқайдликка берилиб бўлмаслигини ота-боболаримиз жуда қадим замонлардаёқ чуқур англаб етганлар.
Батафсил
«Яшил макон» умуммиллий лойиҳасининг баҳорги экиш мавсуми ҳам ўз ниҳоясига етмоқда. Кунда-кунора фалон жойга фалонта кўчат қадалди қабилидаги хабарларни кўравериб, дарахт экиш жадаллик билан олиб борилганига шубҳамиз қолмади.
Батафсил
«Минтақанинг экотизимига ғамхўрлик қилиш» – мазкур корхона ишлаб чиқариш дастурининг асосий тамойилларидан бири. Зотан табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва қулай экологик вазиятни сақлаш учун жамият олдидаги масъулиятидан оғишмай келаётган бу жамоанинг атроф-муҳит муҳофазасига қаратилган хайрли ишлари бисёр.
Батафсил
Ҳар бир ҳудуднинг ўзига яраша иқлими, табиий шароити мавжуд. Ана шунга мувофиқ ўсимлик ва ҳайвонот дунёси шаклланади. Бироқ иқлим шароитини баҳона қилиб, лоқайдликка берилиб бўлмаслигини ота-боболаримиз жуда қадим замонлардаёқ чуқур англаб етганлар.
«Яшил макон» умуммиллий лойиҳасининг баҳорги экиш мавсуми ҳам ўз ниҳоясига етмоқда. Кунда-кунора фалон жойга фалонта кўчат қадалди қабилидаги хабарларни кўравериб, дарахт экиш жадаллик билан олиб борилганига шубҳамиз қолмади.
«Минтақанинг экотизимига ғамхўрлик қилиш» – мазкур корхона ишлаб чиқариш дастурининг асосий тамойилларидан бири. Зотан табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва қулай экологик вазиятни сақлаш учун жамият олдидаги масъулиятидан оғишмай келаётган бу жамоанинг атроф-муҳит муҳофазасига қаратилган хайрли ишлари бисёр.
... Кеча Халқаро қишлоқ хўжалиги университети ташкил этган “Маърифат улашиб” лойиҳаси доирасида ўтказилган тадбирларда устоз Абдуқаюм Йўлдошев, ёш режиссёр Сардор Ҳамроев билан бирга иштирок этдик.
Куни кеча Тошкент шаҳридан Сурхондарё вилояти (Узун-Сариосиё туманлари)гача бўлган ҳудуддаги М-39 трассаси бўйлаб экилган дарахтлар ҳолатини кўздан кечирдим.
