Наврўздан кейин кўчат кўкармайдими?

«Ҳовлимиздаги уч йиллик ўрик гуллаган. Яқинда уни бошқа жойга кўчириб ўтқизиш зарурати пайдо бўлди. Бошқа жойда ўзини тутиб кетармикан, шундай қилса бўлармикан ўзи?» деб қолди бир ҳамкасбим. Шу каби саволларга жавоб топиш мақсадида боғдорчилик бўйича тажрибали мутахассисга мурожаат қилдик.

— Бундай кўчатни икки хил усулда кўчирса бўлади, — дейди қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди ­Абдулла ОРИФОВ. — Оддий, яъни тупроқсиз ва тупроғи билан кўчириш усули. Тупроқсиз усулда иложи борича кўпроқ илдиз қисмидан кенгроқ кавлаб олиш талаб этилади. Янги жойдаги чуқур эса, дарахт илдизи ҳажмидан каттароқ бўлиши керак. Аммо бунда дарахтнинг гуллари юз фоиз тўкилиб кетади. Бироқ экилган жойи мўл-кўл қилиб суғорилса, ўзини тутиб кетиши мумкин. Парваришига жуда эътиборли бўлиш талаб этилади. Суғориш натижасида тупроқ орасидаги бор ҳаво чиқиб кетиши зарур. Тўғри, дарахт кучсизланиб, касалликларга ҳам чалиниши мумкин. Сабаби, айни дамда дарахт бутун кучини уйғониш, янги илдизчалар чиқариш ва гуллашга сарфлайди. Уйғонган ва танасида сув юра бошлаган бўлади.

Тупроғи билан кўчириб ўтқизиш эса, бирмунча қийинроқ. Аввало, уни иложи борича кўпроқ тупроғи билан олиб кўчириш керак бўлади. Бундай катта ҳажмли иш учун эса, махсус техника зарур. Ҳаммадаям бундай шароит йўқ. Хуллас, бу ишни қўлда уддалаш мураккаб. Кейин баҳорда кўчирилаётганда тупроғи тез сочилиб ҳам кетади. Лекин кузда тупроқ сочилувчан бўлмайди.

Шунингдек, гуллаш жараёни тугаб, барг ёзиш ва ривожланиш палласи бошланганда кўчириб ўтқизиш тавсия этилмайди. Кўчат қуриб қолиши мумкин.

— Кўчатларни Наврўз байрамигача эккан маъқул, ундан кейингилари яхши тутиб кетмайди, деган гап қанчалик тўғри?

— Буни бутунлай нотўғри, деб бўлмайди, албатта. Гап шундаки, +4 даража ҳароратда тупроқда жонланиш ва ҳаракатлар бошланади. Тупроқ ҳаракатга тушдими, қолган жараёнлар ўз-ўзидан бошланиб кетади. Наврўз байрамигача, дейилганда тупроқ амалга киргунга қадар, деган маънони ҳам тушуниш керак. Бу кўпроқ иқлимнинг келишига ҳам боғлиқ, албатта. Масалан, бу йил қиш анча илиқ келди. Шу боис тупроқда эрта жонланиш бошланди. Натижада ўрик ва шафтолилар эрта гулга киришга улгурди. Аммо бунда баҳорги қора совуқлар хавфи барибир қолаверади. Баъзи йиллари ҳаво ҳарорати паст келади ва Наврўзга қадар ҳам тупроқда ҳаракат бошланмаслиги мумкин. Хуллас, тупроқда ҳали амал бошланмай туриб кўчатлар экилса, юз фоиз тутиб кетишига умид қилса бўлади.

Кўчатлар махсус салқин жойда, бир хил ҳароратда сақланган ва илдизлари оқ томирчалар чиқармаган бўлса, уларни йилнинг истаган пайтида ўтқизиш мумкин. Аллақачон оқ томирчалари чиққанлари борасида бундай деб бўлмайди. Сабаби, улар жуда мўрт бўлгани учун экиш чоғида синиб кетади. Натижада уларнинг тутиб кетиши жуда қийин кечади.

Нурбек ҒАФФОРОВ

ёзиб олди.