ижод завқидан куч олади

Ҳовлига сув сепаман деб, бир ҳафта аввал харид қилган елим челагимнинг банди узилиб қолди. Рўзғорнинг бу камини бутлаш учун Эски жўва бозорига йўл олдим. Тунукасозлар – ҳунармандлар растаси томон юрдим.

Кираверишига дудбурон, қўра, хокандоз, тарнов, сих, челак каби қўл меҳнати билан ясалган рўзғор буюмлари тахлаб қўйилган дўкон олдидаги ҳунарманднинг шогирдлари билан қизғин иш жараёнини анча кузатиб турдим. Уста мендаги қизиқишни пайқади чоғи, «Келинг, синглим, бирор нарса харид қилмоқчимисиз?», деб ўрнидан турди.

— Челак керак эди, — дедим. — Елим челакдан кўра, тунука чидамлироқ бўладими?

— Албатта. Мана, сифатли хомашёдан ишланган челаклар анча вақт хизмат қилади.

Оддий, зангламайдиган тунукадан ясалган чиройли ва керакли буюмларни кўриб, ҳунарманднинг меҳнатига қизиқиш уйғонди. Тунукасозликнинг сир-асрорлари ҳақида билгим келди.

— Агар тунукани бир варақ оқ қоғозга қиёслайдиган бўлсак, уни бичиб, чиройли буюм ясаш устанинг маҳоратига боғлиқ, — дейди тунукасоз уста Файзулла РИХСИЕВ. — Ҳар бир ясалган буюм такрорланмас, ўзига хос ижод намунаси. Қилинган меҳнат ва тўкилган пешона терининг натижасини кўргач, қалб ўзгача завқ туяди.

Беш-олти ёшимдан буён отамнинг ёнида, шу ҳунарнинг ичида улғайдим. Биз тунукасозларнинг учинчи авлодимиз. ­Оилада тўрт ўғил ҳам ота касбни давом эттириб, кам бўлмадик. Тўрт фарзандни улғайтириб, қиз узатдим. Ўғилларим ҳам менинг ҳунаримни давом эттиряпти. Энг муҳими, ҳунар ортидан фарзандларни ҳалол едириб-ичирдим, шундан кўнглим тўқ.

Болалигимда отамнинг доим қўрқиб, хавфсираб туришига кўп гувоҳ бўлганман. Ҳар бир тунукани қаердан олгани, нима ясамоқчи экани ҳақида кимларгадир тушунтириш берар, эмин-эркин ишлай олмасди. Ўша хотираларим ёдга тушганда шу кунларга етказганига шукр дейман.

— Шогирдларингиз ҳам анчагина экан-а?

— Ҳа, шу кунга қадар икки юз нафардан ортиқ шогирд тарбияладим. Ҳунар билан машғул бўлган боладан ёмонлик чиқмайди. Меҳнатга, тартибга, интизомга ўргатади. Яшашдан мақсади, ҳаётий режалари катта бўлади.

Бундан ўн икки йил аввал бир онахон саккиз ёшли болани олдимга олиб келиб, ҳунар ўргатишимни сўради. Унинг ҳали кичиклиги, қўлини кесиб олиши мумкинлигини айтсам ҳам мақсадида қатъий туриб олди. Ҳозир шу йигит катта уста бўлган. Тоиржоннинг қилган ишларини кўриб, ўзим ҳам баъзан ҳайратга тушаман.

— Бу ҳунарни тўлиқ эгаллаш учун қанча вақт керак?

— Чин кўнгилдан шу ҳунарни тутган инсон ўн йил тинимсиз меҳнат қилса, ички хоҳиш кучли бўлса, албатта моҳир уста мақомига эришади. Аммо замон шиддат билан ривожланиб бораётган бир вақтда биз ҳам тинимсиз янги изланишлар олиб бориб, ўз устимизда ишлашимиз зарур.

— Ҳар бир ҳунарнинг ўзига хос сир-асрори, нозик жиҳатлари бўлади. Тунукадан бирор буюм ясашда кўпроқ нималарга эътибор берилади?

— Бизнинг ишда ўлчам масаласи жуда нозик. Математика ва геометрия фанларини пухта эгалламай, чиройли буюм ясаш қийин. Шу кунга қадар андозалардан фойдаланардик, энди улар талабга жавоб бермаяпти. Ҳар бир буюмни ўзига хос ва такрорланмас услубда ясаш талаб этиляпти.

Устанинг маҳорати тунукани тунукага улагандаги чокнинг ингичкалигига қараб баҳоланади. Отам бу масалада жуда талабчан эди. Ҳар бир ишида нозиклик ва дид сезилиб турарди. Биз ҳам тунукага битта ортиқча болға урсак, қўлимизга ҳам болға тегарди. Кейинги сафар жуда эҳтиёт бўлиб ишлашга ҳаракат қилардик.

Бир неча ривожланган мамлакатларда бўлдим. Кузатувларим натижасида шуни айтишим мумкинки, уларда ҳамма асбоб-ускуналар автоматлаштирилган. Улардан ишлаб чиқараётган маҳсулотига сал ўзгартириш киритиб беришини сўраган эдим, бунинг учун катта маблағ ва вақт талаб этилишини айтди. Агар буюртма кўп миқдорда бўлсагина, талабимизни қондиришини айтишди. Шунда мен ўзимни таништириб, бизда мижознинг талабига кўра, хоҳлаган нарсани айтган миқдорда ясаб берилишини тушунтирдим. Усталарнинг ҳатто қўли қавармаган. Шунда бизнинг меҳнатимиз ҳақиқий ижод эканини тушундим. Юртимиз ҳунармандлар ватани эканига яна бир бор амин бўлдим.

Ҳа, мен ҳам қаршимдаги ҳунарманднинг ўз ҳунари ва ҳаётидан розилигини кўриб, юртимизда соҳа вакилларига яратиб берилаётган имкониятларга яна бир карра амин бўлдим. Хуш кайфият ва кўнгил тўқлик билан челак харид қилиб, уйга қайтдим.

Шаҳноза РАҲИМХЎЖАЕВА,

«Оила даврасида» мухбири