Сешанба
09-Декабр 2025
Олимлар иқлим ўзгариши кун узунлигини қандай ўзгартираётганини аниқлашди.
Глобал исиш натижасида юзага келган қутб музликларининг эриши Ернинг айланиш тезлигини ўзгартириб, кун узунлигини оширмоқда. Бу ҳақда СNNдан иқтибос келтирган ҳолда АҚШнинг Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) илмий журналида айтилмоқда.
Олимлар тушунтиришича, куннинг узайиши унчалик ҳам сезиларли эмас – кунига бир неча миллисекунд. Бироқ, уларнинг таъкидлашича, бугунги юқори технологияли дунёда улар одамлар таянадиган ҳисоблаш тизимларига, жумладан, GPSга муҳим таъсир кўрсатмоқда.
СNN берган маълумотларга кўра, бундай ўзгаришлар инсоннинг табиатга улкан таъсирини ифодалайди. НАСА Илмий-тадқиқотлар маркази геофизик мутахассиси ва ҳисобот муаллифи Сурендра Адҳикари буни «давом этаётган иқлим ўзгаришининг жиддийлигидан далолат» деб атади.
Мутахассислар 1900 йилдан 2100 йилгача бўлган 200 йиллик даврни таҳлил қилиб, шундай хулосага келишди. Улар иқлим ўзгариши ўтмишда кун узунлигига қандай таъсир қилганини тушуниш ва келажакда унинг ролини башорат қилиш учун кузатув маълумотлари ва иқлим моделларидан фойдалангани айтилган.
«Агар сайёрани иситувчи ифлосланиш ўсишда давом этса, океанлар исиши ва Гренландия ва Антарктидада муз йўқотилиши тезлашса, ўзгариш тезлиги ҳам кескин ошади», – дейилади ҳисоботда.
Олимларнинг огоҳлантиришича, агар дунё углеводород эмиссияси ва иқлим ўзгаришларини жиловлай олмаса, асрнинг охирига келиб кун узунлиги 2,62 миллисекундга ортиб, Ойнинг табиий таъсиридан ошиб кетиши мумкин.
Бу ўзгаришлар инсон саломатлигига ҳам таъсир ўтказмай қолмайди.
Март ойида «The Lancet» илмий журналида иқлим ўзгариши ва глобал исиш туфайли неврологик ва психиатрик касалликлар, жумладан деманс, депрессия ва инсульт кучайиши мумкинлиги ҳақида мақола чоп этилган эди.
Тадқиқотчилар 2050 йилга бориб дунёда 50 ёшгача бўлган неврологик касалликларга чалинганлар сони сезиларли даражада ошиши мумкинлигидан хавотирда. Бу инсон миясининг иқлим ўзгариши ва ифлосланиш каби турли стресс омилларига тобора кўпроқ дучор бўлиши билан боғлиқдир.
Камолиддин РЎЗИМАТОВ
Тоза ҳаво бугунги кунда нафақат юртимиз, балки бутун дунё мамлакатларининг оғриқли муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Ҳар бир давлатда демографик кўрсаткичлар ўсиб боргани сайин тоза ҳаво масаласи ҳам кўндаланг муаммога айланмоқда.
Батафсил
Тошкент шаҳрида бир неча ҳафтадан буён давом этаётган ҳаво ифлосланиши фонида сунъий ёмғир ёғдириш масаласи яна муҳокамалар майдонига чиқди. Тўғри, юртимиз осмонида сунъий ёмғир ёғдириш ҳақида бир неча йиллардан буён айтиб келинади.
Батафсил
Қиммат техникалар эмас, табиий йўллар самарали ва зарарсиз
Батафсил
Тоза ҳаво бугунги кунда нафақат юртимиз, балки бутун дунё мамлакатларининг оғриқли муаммоларидан бири бўлиб қолмоқда. Ҳар бир давлатда демографик кўрсаткичлар ўсиб боргани сайин тоза ҳаво масаласи ҳам кўндаланг муаммога айланмоқда.
Тошкент шаҳрида бир неча ҳафтадан буён давом этаётган ҳаво ифлосланиши фонида сунъий ёмғир ёғдириш масаласи яна муҳокамалар майдонига чиқди. Тўғри, юртимиз осмонида сунъий ёмғир ёғдириш ҳақида бир неча йиллардан буён айтиб келинади.
Қиммат техникалар эмас, табиий йўллар самарали ва зарарсиз
Инсониятнинг табиат билан муносабати асрлар давомида доимий мувозанатсизлик билан кечди. Замонавий глобализация даврида эса ноёб ўсимликлар ва жониворлар эндиликда фақатгина табиий бойлик эмас, балки халқаро бозорнинг қимматбаҳо маҳсулотига айланиб, бу мувозанатсизлик янада кучайишига сабаб бўлди.
Жорий йилнинг энг муҳим табиатни муҳофаза қилиш тадбирларидан бири бошланишига оз қолди – 24 ноябрдан 5 декабргача «Silk Road Samarkand» туризм мажмуаси йўқолиб кетиш хавфи остида турган ёввойи ҳайвон ва ўсимлик турлари билан халқаро савдони тартибга солиш тўғрисидаги конвенция томонлари конференциясининг 20-сессияcи – CITES CoP20 мезбони бўлади.
