Душанба
08-Декабр 2025
Куни кеча Phys.org нашрида «Қум ва чанг бўронлари таҳдиди: БМТ» номли мақола чоп этилди. Унда қум ва чанг бўронлари сони кескин ортиб бораётгани, айниқса, Марказий Осиё давлатлари ҳодисадан энг кўп жабр кўраётгани қайд этилган. Заҳарли қум бўронлари Марказий Осиё ва Шимолий Африканинг чўл ва дашт қисмларини қамраб олмоқда ва БМТ уларни «ҳаёт учун таҳдид» деб атади.
«Қум ва чангдан иборат қора булутларнинг ҳамма нарсани қамраб олиши ва куннинг тунга айланиши табиатнинг энг қўрқинчли томошаларидан биридир», дейди БМТ Бош котиби ўринбосари – Чўлланишга қарши кураш тўғрисидаги конвенция (UNCCD) ижрочи котиби Иброҳим Тиав.
Унинг айтишича, чанг бўронлари Шимолий ва Марказий Осиёдан жанубий Африкагача бўлган ҳамма жойда вайронагарчиликларга олиб келадиган ҳодиса. Ҳозирда ҳар йили атмосферага икки миллиард тонна қум ва чанг кўтарилади, бу Гизадаги 360 та пирамида оғирлигига тенг.
Чангнинг асосий глобал манбалари Шимолий Африка, Яқин Шарқ ва Шарқий Осиё бўйлаб шимолий ярим шарда жойлашган. Жанубий яримшарда Австралия, Жанубий Америка ва Жанубий Африка асосий чанг манбалари ҳисобланади.
Мутахассисларнинг огоҳлантиришича, бўронлар «ҳаётга таҳдид солувчи» таъсир кўрсатиши мумкин, аммо ҳукуматларда уларга қарши самарали курашиш учун воситалар йўқ.
«Юпқа чанг зарралари юқори тропосфера даражаларига (баландлиги бир неча километргача) кўтарилиб, шамол уларни узоқ масофаларга олиб кетиши мумкин», – дейилади хабарда.
Илгари камдан-кам учрайдиган бундай бўронлар энди баҳорда бошланиб, Марказий Осиёнинг катта қисмида кузгача давом этмоқда. Қум бўронлари кўпинча Ўзбекистондаги Орол денгизининг қуриб қолган ҳудудларида, шунингдек, Қозоғистон чўлларида ва Афғонистоннинг жанубида бошланади.
UNCCD шунингдек, бўронлар келтирган иқтисодий зарарга ишора қилди. Дунё ҳар йили қарийб миллион квадрат километр соғлом, унумдор ерларни йўқотади. 2015-2019 йиллар мобайнида бутун дунё бўйлаб тахминан 4,2 миллион квадрат километр ҳудуд чанг бўронларидан зарар кўрди, бу Марказий Осиёдаги бешта давлатнинг умумий майдонига тенг.
Сўнгги кунларда Тошкент шаҳри ва атрофида кузатилаётган ҳаво ифлосланиши даражаси жамоатчиликда чуқур ташвиш уйғотмоқда. Пойтахт аҳолисини ҳақли равишда хавотирга солаётган бу ҳолат тезкор ва мувофиқлаштирилган ҳаракатларни талаб этади.
Батафсил
Беш ёшли Азизбек қишда ҳам, ёзда ҳам тез-тез шамоллайди, йўталади, аксиради.
Батафсил
Ўзбекистон Париж битимига мувофиқ ўзининг 3-Миллий миқёсда белгиланадиган ҳиссасини (ММБҲ 3.0) эълон қилди. Миллий шароитлар ва имкониятларни инобатга олган ҳолда, Ўзбекистон Республикаси «2010 йил даражасига нисбатан 2035 йилгача ялпи ички маҳсулот бирлигига тўғри келадиган иссиқхона газлари ташламалари (яъни уларнинг интенсивлиги)ни 50 фоизга камайтириш» мажбуриятини олди.
Батафсил
Сўнгги кунларда Тошкент шаҳри ва атрофида кузатилаётган ҳаво ифлосланиши даражаси жамоатчиликда чуқур ташвиш уйғотмоқда. Пойтахт аҳолисини ҳақли равишда хавотирга солаётган бу ҳолат тезкор ва мувофиқлаштирилган ҳаракатларни талаб этади.
Беш ёшли Азизбек қишда ҳам, ёзда ҳам тез-тез шамоллайди, йўталади, аксиради.
Ўзбекистон Париж битимига мувофиқ ўзининг 3-Миллий миқёсда белгиланадиган ҳиссасини (ММБҲ 3.0) эълон қилди. Миллий шароитлар ва имкониятларни инобатга олган ҳолда, Ўзбекистон Республикаси «2010 йил даражасига нисбатан 2035 йилгача ялпи ички маҳсулот бирлигига тўғри келадиган иссиқхона газлари ташламалари (яъни уларнинг интенсивлиги)ни 50 фоизга камайтириш» мажбуриятини олди.
Аму-Қашқадарё ирригация тизимлари ҳавза бошқармасига қарашли Қашқадарё вилоят сув хўжалиги тарихи музейи биносида Ўзбекистон Экологик партияси Қашқадарё вилоят кенгаши томонидан талабалар билан учрашув ўтказилиб, музей кўргазмалари билан таништирилди.
Саноат корхоналари мамлакатда иқтисодий тараққиётнинг бош омили саналади. Уларда минглаб элдошларимиз меҳнат қилар экан, биринчи навбатда ўз оиласи фаровонлигини таъминлаётганидан мамнун, албатта.
