Ундан чўчиманг, тўғри тушунтиринг

— 16 ёшли ўғлим ўзи билан бир коллежда ўқийдиган қўшнимизнинг қизини ёқтириб қолган. Аввалига жиддий эътибор бермагандим. Қарасам, хонасига кириб олиб, тинмай телефонда пичирлаб гаплашади. Ҳозир телефон аппаратини олиб қўйганман. Энди қўшни қиз кўчага чиқадиган маҳални пойлаб, кўчага отланадиган одат чиқарган. Хаёли ҳам жойида эмас, қачон хонасига кирсам, севги-муҳаббат ҳақида ашула эшитиб ўтирган бўлади. Ҳали жуда ёш экани, аввал ўқиб, бирор касб-ҳунарнинг бошини тутиши кераклигини кўп тушунтиряпман. «Хўп, хўп!» дейди-да, лекин ҳеч нарса ўзгармайди. Қаттиқроқ туриб чора кўрсаммикан, деб ҳам ўйлаб қоламан баъзида.

Нодира ЮСУПОВА,

Тошкент шаҳри

— Ўғил болалар учун 13 — 16 ёш ўсмирлик даври деб белгиланган бўлса, 17 — 21 ёш ўспиринлик палласи ҳисобланади, — дейди «Афросиёб» психологик ёрдам маркази раҳбари, психотерапевт ­Зебинисо АҲМЕДОВА. — Ўсмирлик ва ўспиринлик даври нафақат касб танлаш учун мақбул ёш, балки шахс сифатида шаклланиб келаётган бола учун ўзлигини англаш, ўз қадр-қимматини билиш ва бошқалар билан муносабатда бўлиш тажрибасини эгаллаш даври ҳамдир. Ўсмирлик ёшида ким биландир сирлашиш, кимнидир ўзига энг яқин киши сифатида тан олиш истаги уйғонади. Бу нарсани фақат истак, деб аташ бироз нотўғри ҳам. Чунки у организмда гормонлар жўш урган ва унинг натижасида руҳиятда ҳам қатор ўзгаришлар юз берган даврда эҳтиёж сифатида намоён бўлади.

Ўтиш давридаги муҳаббатни бир инсоннинг бошқа бир инсонга ижобий муносабати асосида ёқиши ва ёқтириши, ўзаро мойилликни англатувчи ҳиссий ҳолат, дея изоҳлаш мумкин. Бу нарса психологияда аттракция деб аталади. Симпатия — ёқтиришдан тортиб, то севги каби чуқур эмоционал боғлиқлик ҳам аттракция асосида пайдо бўлади. Тадқиқотлар бу руҳий ҳолат аслида балоғат ёшидан олдинроқ — 9-10 ёшлар арафасида ривожланишини исботлаган.

Ўсмир ва ўспирин атрофида у ёқтирган ва уни ёқтирадиган одамлар бўлиши бола хулқ-атворига ҳам ижобий таъсир кўрсатади. Ўсмир ўзига ёқтирган кишиси назари билан қарайди ва ҳаракатларини назорат қилиб туришга, ёмон ва хунук одатлардан сақланишга интилади. У чиройли ва тоза кийиниш, ўзини рисоладагидек тутиш, ўқитувчилардан гап эшитиб уялмаслик учун яхши ўқиш, машғулотларга кеч қолмасликка ҳаракат қилади.

Ўсмирлар бир-бирига меҳр қўйганда кўпроқ шеригининг ташқи қиёфаси, интеллектуал имкониятлари, ижтимоий мавқеига аҳамият беради. Табиийки, тенгдошлари ҳам буни англаб, бошқаларга ёқиш учун ташқи қиёфасига кўпроқ урғу беришга, қарама-қарши жинс вакилининг эътиборини тортишга интилади. Кимгадир ёқишга ҳаракат қилиб, лекин ҳеч кимнинг эътиборини тортмасликни ўсмир жуда чуқур қайғу билан ўтказади.

Агар худди шу нарса бир неча бор такрорланса, у тенгдошлари даврасига қўшилмай, дўстларидан узоқлашиши, ташқи кўринишини ёмон кўриб қолиши мумкин. Бу эса унинг ўзига бўлган ишончини пасайтириб юборади. Асосий мезони ташқи белги ва афзалликлар эмас, балки инсоний фазилатлар бўлган севги ўсмирлик йилларининг охирида пайдо бўлади ва уни ҳақиқий муҳаббат сифатида баҳолаш мумкин.

Сир эмас, деярли барча ота-она ўқувчилик йилларида пайдо бўлган севгидан чўчийди, уни чеклашга ҳаракат қилади. Ҳатто қизлар учун тақиқлашни афзал кўради. Бир қанча қаттиқ чоралар қўллаб, бола руҳиятида оғир синиш ясалган ҳолатлар ҳам кам эмас. Ҳар бир ота-она тушуниши керакки, айнан шу беғубор, ҳеч бир манфаат кўзланмаган ҳиснинг борлиги ёшларни самимий, кучли, ўзгалар манфаати йўлида меҳнат қила оладиган инсон бўлишига ёрдам беради. Ўсмирнинг илк самимий туйғуларини топташ унинг руҳиятини синдиради. Ўзини бахтсиз, тушкун ва омадсиз ҳисоблашига олиб келади. Шу боис ўсмирликка хос кўнгил кечинмаларига қарши «қаттиқ чора кўриш» бола учун фақат зарар бўлади, холос.

Дилроз АБРАЕВА

ёзиб олди.

лаш тавсия этилади.