Чоршанба
10-Декабр 2025
Инсон организмига қон қанчалик зарур бўлса, темир моддаси ҳам шунчалик муҳим. Аммо бугун ана шу модданинг етишмаслигидан азият чекадиганлар кўп.
— Одатда, темир алмашинувининг бузилишига икки асосий жараён сабаб бўлади, — дейди гинеколог Ширин Аҳмедова. — Бу темир танқислиги анемияси ва гемосидероз, яъни тўқималарда ортиқча темирнинг йиғилишидир. Бироқ одамлар орасида темир етишмовчилиги энг кўп кузатиладиган патологик ҳолат саналади. Боиси, бу касаллик темир сақловчи эритроцитлар билан боғлиқ.
Маълумки, эритроцитлар тана аъзолари ҳамда тўқималарига кислород етказиб беради. Темир моддаси эса, оксидланиш-қайтарилиш жараёнида иштирок этади. Инсон танасидаги ҳар бир ҳужайра кислород ҳамда темир моддасини қабул қилиши лозим. Мазкур модда етишмаслиги эса, ўз навбатида, тана аъзоларининг зарарланишига олиб келади.
Бу хасталик ўз-ўзидан пайдо бўлмайди, бир қанча омиллар оқибатида вужудга келади. Темир етишмаслиги анемиясига сабаб сифатида ошқозон-ичакдан сурункали қон кетиш, ушбу модда ўзлаштирилишининг бузилиши кабиларни келтириш мумкин. Мазкур омилларга асосланиб, тиббиётда касаллик сабаблари шартли равишда уч асосий гуруҳга ажратилади. Булар:
— организмга темирнинг етарлича тушмаслиги;
— темирнинг организмдан кўп чиқиб кетиши;
— мазкур модданинг организмга сўрилишининг бузилиши.
Темир танқислигининг инсон организмида ривожланиши бир неча босқичларда кечади. Улар прелатент, латент, темир танқислиги анемиясининг эрта даври, темир танқислигининг узоқ кечувчи ёки кеч даври.
Темир танқислиги анемияси касаллиги беморда ўзини ёмон ҳис этиш, умумий ҳолсизлик, кўп ухлаш, бош оғриғи, бош айланиши, ҳансираш, юракнинг тез уриши, иштаҳанинг йўқолиши каби белгилар билан кечади. Шунингдек, тери қопламлари ва шиллиқ қаватлари рангпарлиги кузатилади. Беморда тил сўрғичлари атрофияси, оғиз бурчакларида бичилишлар юзага келади, юзида шиш пайдо бўлади. Бундан ташқари, тирноқларда деформациялар, синишлар, шунингдек, соч тўкилиши, тери қуриши кузатилади. Кўп бемор таъм ва ҳидни сезиш қобилиятининг бузилишидан шикоят қилади. Энг ёмони, айрим ҳолларда хом гўшт, тупроқ ейишга иштиёқ пайдо қилади. Баъзилар эса, бензин ёки керосин ҳидига «бошқоронғи» бўлиб қолади.
Ушбу касалликни даволаш этиопатогенетик принципда олиб борилади. Бу даволаш усулида беморга таркибида темир моддаси бор препаратлар буюрилади. Клиник амалиётда енгил ва ўрта оғирлик даражасидаги, айрим ҳолатларда оғир даражадаги анемияни даволашда ҳам перорал темир препаратлари буюрилади.
Аслида касалликни келтириб чиқарган сабабларни бартараф этиш ҳам даволашнинг бир усули. Бунда имкон қадар темир танқислиги анемиясини юзага келтирган омиллар аниқланиб, улар бартараф этилади. Масалан, бугунги кунда ушбу хасталикка чалинишнинг асосий сабаби — айни шу моддага бой маҳсулотларни етарли даражада истеъмол қилмасликдир. Бундай пайтда инсон организмида темир моддаси етишмаслиги кучайиб бораверади. Агар бемор темир моддасига бой маҳсулотларни кўп истеъмол қилса, темир танқислиги камаяди. Организм аста-секин тиклана бошлайди.
Кейинги йилларда Ўзбекистонда ўғил болалар кўпроқ туғилаётгани ҳақидаги хабарларга тез-тез кўзимиз тушмоқда. Сўнгги статистик маълумотларга кўра, жорий йилнинг дастлабки 9 ойи давомида мамлакатимизда 321 мингта қиз бола ва 343,6 мингта ўғил бола дунёга келган. Кўриб турганингиздек, ҳар 100 та қиз болага 107 та ўғил бола тўғри келяпти.
Батафсил
Анор юрак-қон томир тизими саломатлиги учун муҳим бўлган мевалардан биридир. B12 витаминининг кони экани ҳисобига қон босимини меъёрлаштиради, қон-томирлар деворини мустаҳкамлайди, эритроцит ва гемоглобин синтезида фаол иштирок этгани сабабли мия ва асаб тизимига ижобий таъсир қилади.
Батафсил
COVID-19 га қарши мРНК вакциналари саратон билан курашаётган айрим беморларнинг умрини узайтириб, касалликни даволашда самарали бўлиши мумкин.
Батафсил
Кейинги йилларда Ўзбекистонда ўғил болалар кўпроқ туғилаётгани ҳақидаги хабарларга тез-тез кўзимиз тушмоқда. Сўнгги статистик маълумотларга кўра, жорий йилнинг дастлабки 9 ойи давомида мамлакатимизда 321 мингта қиз бола ва 343,6 мингта ўғил бола дунёга келган. Кўриб турганингиздек, ҳар 100 та қиз болага 107 та ўғил бола тўғри келяпти.
Анор юрак-қон томир тизими саломатлиги учун муҳим бўлган мевалардан биридир. B12 витаминининг кони экани ҳисобига қон босимини меъёрлаштиради, қон-томирлар деворини мустаҳкамлайди, эритроцит ва гемоглобин синтезида фаол иштирок этгани сабабли мия ва асаб тизимига ижобий таъсир қилади.
COVID-19 га қарши мРНК вакциналари саратон билан курашаётган айрим беморларнинг умрини узайтириб, касалликни даволашда самарали бўлиши мумкин.
«Мен шифокор эгнидаги оқ либосни нафақат касб белгиси, балки Ватанга чексиз садоқат рамзи деб биламан. Бундан буён ҳам шифокорнинг, ҳар бир тиббиёт ходимининг обрўсини ҳимоя қилиш, унга ҳар томонлама муносиб шароит яратиш эътиборимиз марказида бўлади».
«Oila va TABIAT» газетасининг ўтган сонларидан бирида Муаззам Иброҳимованинг «Ош бўлмасин!» сарлавҳали мақоласини зўр бир қизиқиш билан ўқиб чиқдим. Мақолада тамаддихоналарда кечаги овқатдан чиққан ёғни қайта яна овқатга ишлатиш ҳолати ҳақида куюнчаклик билан фикр-мулоҳазалар ўртага ташланган.
