«Охирги бор қачон китоб ўқигансиз?» деб сўрасангиз, кўпчилик мактаб ё талабалик пайтини ёдга олади. Балки ҳаёт ташвишлари бунга имкон бермаётгандир. Аммо фарзандларимизга кўп китоб ўқиш кераклиги ҳақида қайта-қайта гапирсак-да, ўзимиз бунга амал қилмасак, гапимизнинг таъсири бўлармикан? Чунки истаймизми-йўқми, катталар кичиклар учун, ота-оналар фарзандлар учун намуна.

Китоб ўқишни одатий машғулотга айлантириш мумкин. Агар бир кунда бир бет ўқилса, йилига камида 365 бет мутолаа қилинади. Аминманки, шундай кунлар бўладики, бир бет эмас, беш-ўн бет, баъзан ундан ҳам кўп ўқилиши табиий. Секин-аста шу даражага эришасизки, ҳатто, китоб ўқимасангиз, ухлай олмайсиз. Яъни, китоб сизнинг эҳтиёжингизга айланади.

Замондошларимиз орасида «китобидан кўра фильмини кўраман», «китоб билан фильм бир хил», деган фикрлар учраб туради. Аммо ҳамма асар ҳам экранлаштирилганда асарчалик муваффақиятга эриша олмайди. Унда нимадир етишмаётгандек бўлаверади. Буни фақат ўша асарни ўқибгина билиш мумкин. Ана шу нимадир ёзувчининг сўз билан ифодалаган гўзал тасвиридир. Ёзувчи сўз билан қалбимизга кириб келади. Асарни ўқиш мобайнида қаҳрамонлар билан бирга хурсанд бўламиз, ташвишига ҳамдардлик ҳис қиламиз. Бошқа жиҳатдан ижодкор асарни ўз талқини бўйича кўради, инсценировка қилади, тасвирга олади. Лекин ўқувчи мутолаа давомида бошқа талқинларни, ёзувчининг дунёсини кашф қилиши мумкин...

Бу мулоҳазалар «халқимиз китоб ўқимайди», деган хулосага асос бермайди. Бир мисол, турк ёзувчиси Рашод Нури Гюнтекиннинг 2008 йили қайтадан чоп қилинган «Чолиқуши» китобидан бир нечта харид қилдим. Икки-уч кундан кейин яна бордим, бироқ китоб қолмабди. Афсуски, бу китобни бошқа дўконлардан ҳам топа олмадим. Ваҳоланки, у билан бирга савдога қўйилган асарлар ҳалиям турарди...

Мазкур асар 2011 йили яна қайта чоп қилинди. Дўконда бешта қолган экан, совға учун барини олаётганимда сотувчи аёл биттасини қолдиришимни сўради. Чунки бошқалар ҳам қидириб қолишини айтди...

Китобнинг бу қадар бозори чаққон бўлишининг сири нимада? Шуҳратли асар бўлганидами? Ундайликка йўйилса, ҳамма машҳур асарлар таржимаси ҳам бундай муваффақият қозонмайди-ку! Йўқ, бу таржимон Мирзакалон Исмоилийнинг маҳорати, тил жозибадорлиги билан боғлиқ жиҳат.

Драматург Ҳайитмат Расул институтда дарс бераётган кезлари, ўзининг раҳбарлигидаги курсига биринчи бор кирганида талабаларга ҳар ойда иккитадан бадиий китоб харид қилишини тайинлаган экан. Тўрт йилда қирқ саккиз ой. Демак, тўқсон олтита китоб.

Шундан кейин курсдаги талабалардан бири яқинларидан бирор байрам сабаб совғага фақат китоб беришини сўраган ва унинг китоблари тўрт йил давомида тўрт юзтага етган. Натижада, ётоқхонадаги бошқа талабалар унинг кутубхонасидан фойдаланишган.

Назаримда, бу китоб жамғаришнинг жуда яхши усули. Агар ҳар бир киши шу талаба каби иш тутса, орамизда китобсеварлар сони ортишига муносиб ҳисса қўшган бўлади.

Козимхон САЪДУЛЛАЕВ,

Санъатшунос