Болалигимда Омон амакимнинг достонларни қўшиқ қилиб ўқиганини кўп кўрганман. Уларнинг аксарияти қаҳрамонлик эпослари эди. «Рустамхон», «Муродхон», «Эрали ва Шерали», «Кунтуғмиш», «Қундуз билан Юлдуз», «Авазхон», «Равшанхон», «Гўрўғли», «Алпомиш» каби достонлар, «Қизил олма» туркумидаги ўзбек халқ эртаклари...

Қизиғи, мен бу асарларнинг аввал мазмунини эшитиб, сўнгра ҳали мактабга бормаёқ ўзини ҳам ўқишга шўнғиб кетдим. Инсонда хоҳиш бўлса, савод чиқариш ҳеч гап эмаслигини шунда билганман. Ҳатто, ўша пайтларда «Зулфизар» достонининг анча қисмини ёд олганман.

Акам бадиий адабиётга жуда қизиқарди. Катта-катта роман ва қиссаларни ўқиб, мазмунини эринмай сўзлаб берарди. Ўзи ҳам кейинчалик Низомий номидаги педагогика институтига ўқишга кириб, имтиёзли диплом билан тугаллади. Акамдан китоб ўқишни, чидамли, иродали бўлишни, китоб орқали тасаввурни бойитишни, ҳаракатчанликни, оғир ишларга журъат билан киришишни ўргандим.

Китобга меҳр беришни фарзанд гўдаклигидаёқ ўргатиш лозим. Афсуски, бугунги болалар китоб ўқиш ўрнига, компьютер ўйинлари, интернетдаги бемаза сайтлар билан овора. Аслида эса бола, аввало, эртак ўқиши шарт. Шунда унинг онгида яхшилик эзгу фазилат, ёмонлик эса қабиҳлик экани ҳақида тасаввур шаклланади. Эртак ўқиб улғайган болалар юксак мақсадлар билан яшайди ва бу йўлда тинимсиз изланишлар олиб боради. Ўсмир ёшга етган болаларни албатта, жиддий адабиётлар билан таништириш лозим. Табиийки, бунинг учун ота-оналарнинг ўзлари ҳам ўқимишли, китобсевар, маърифатли инсонлар бўлиши даркор. Афсуски, бизда китобга бефарқ одамлар жуда кўп.

Китоб ўқимаслик — жоҳиллик. Жоҳил одам билан сира муроса қилиб бўлмайди.

Бугунги ёш китобхонларга ўзбек халқ ижодининг сара намуналарини, достондан тортиб, эртак, роман, қисса-ҳикояларигача ўқиб чиқишни тавсия қиламан. Сўнгра «Дон Кихот», «Гулливернинг саргузаштлари», «Робинзон Крузо», «Мюнхаузеннинг бошидан кечирганлари» каби асарлардан то жаҳон адабиётидаги дунё эътироф этган романларгача ўқишларини сўраган бўлардим.

Тўғри, барча китобларни ўқиб чиқишнинг иложи йўқ. Сабаби, нашриётларимизнинг ўзида кунига ўнлаб китоблар чоп этилади. Биргина ўзим фаолият юритаётган «Ғафур Ғулом номидаги нашриёт-матбаа уйи» йилига икки юз элликдан ортиқ бадиий асар босиб чиқаради. Уларнинг аксарияти кўзга суртса арзигулик китоблар.

Шу йилнинг 12 январида Президентимизнинг «Китоб маҳсулотларини чоп этиш ва тарқатиш тизимини ривожлантириш, китоб мутолааси ва китобхонлик маданиятини ошириш ҳамда тарғибот қилиш бўйича комиссия тузиш тўғрисида»ги фармойиши эълон қилинди. Бу юртимизда китобхонлик даражасини ошириш масаласи давлат томонидан қўллаб-қувватлана бошлаганини кўрсатувчи далил.

Фармойишга кўра, алоҳида ишчи гуруҳи ташкил этилиб, у аҳоли, айниқса, ёшлар орасида бадиий жиҳатдан юксак, интеллектуал савияни ўстиришга хизмат қиладиган китобларга бўлган талабни ўрганиш, шу жумладан, ижтимоий сўровлар орқали аниқлаш, нашриётлар томонидан чиқариладиган бадиий, маърифий, ёшларнинг дунёқарашини кенгайтиришга доир адабиётларнинг умумий буюртма рўйхатини шакллантиради.

Бинобарин, халқимиз ўртасида қайси китобга талаб-эҳтиёж борлигини билиш анча мушкул эди. Чунки айрим китоб савдоси билан шуғулланувчи хусусий тадбиркорларгина бирёқлама бозор талабига кўра, китоб сотиш билан шуғулланишарди. Мазкур фармойишдан сўнг, китоб савдосидаги ўзбилармончиликка чек қўйилади.

Ахборот-кутубхона марказлари шаҳар, туманлар миқёсида иш олиб борадиган, яъни аввалгидек, қишлоқларда ҳам ташкил этилса, эҳтиёжманд китобхон ўзи қизиққан асарни ўқиш учун шаҳарга келишга зарурат сезмаса, қанчалик енгиллик яратилган бўларди. Фармойишда ана шу масалага ҳам алоҳида эътибор қаратилди. Шу боис оддий китобсеварлар қаторида нашриётларнинг ҳам, муҳаррирларнинг ҳам кўнглидаги истак амалга ошиши арафасида турибди.

Сўнгги йилларда пойтахтимиздаги айрим туманларда «Китоб олами», «Шарқ зиёкори», «Камолот» кутубхонаси каби китоб дўконлари очилди. Бироқ булар ҳали камлик қилади. Ҳар бир туманнинг аҳоли гавжум жойларида китоб дўконларини очиш зарур. Китоб савдо дўконлари кўпайса, баъзи қиммат китобларнинг нархи арзонлашиши турган гап.

Юқоридаги вазифаларни тезроқ амалга татбиқ этсак, бугунги ёшларнинг китоб ўқимаётганидан ўпкалаб ўтирмаймиз. 

Собир ЎНАР