Пайшанба
23-Октябр 2025
Ўтмиш аждодларимиз табиатни асраш, атроф-муҳит тозалигини сақлашга жиддий эътибор қаратишган. Буни тарихий манбаларда учрайдиган қатор ҳужжатлар ҳам тасдиқлайди. Жумладан, Самарқанд Ўлкашунослик музейида КП5991/180 рақами билан сақланаётган тарихий ҳужжатда дарахтларни кесмаслик ҳақида берилган фатво акс этади.
Ҳижрий 1284 йил – милодий 1867 йили тахминан Хива хонлигида чиқарилган мазкур фатво ўзининг аҳамияти жиҳатидан жуда қимматли саналади. Унда ўтмишда табиат ва экологияга бўлган муносабат яққол акс этган. Ҳужжатда дарахтларни қози (суд) ёки муҳтасиб, яъни шу ишларга масъул нозирнинг ҳукми ва ижозатисиз кесиш тақиқланиши қайд этилади. Ҳатто, шунингдек, масжид ёки қабристон иморати учун ҳам кесилмаслиги лозимлиги кўрсатиб ўтилган.
– Агар бирорта ишга мўлжаллаб ёки муайян жойга ишлатишга вақф қилиниб экилган бўлса, у ҳолда мутаввалли (нозир) томонидан айнан ўша иш ёки жой учун ишлатилиши мумкинлиги фатвода кўрсатилган. Акс ҳолда, фатво ҳужжатининг далилида: «Омма халқ учун уни қози ёки муҳтасибнинг амрисиз тасарруф қилиш жоиз бўлмайди», – деган жумлалар ҳужжатда қайд этилган, – дейди шарқшунос-тадқиқотчи Ҳамидуллоҳ Аминов.
«...Бу масаладаким, қабристонларда кўкарган дарахтларни ислом қозисининг буйруғи ё халқнинг Пайғамбари бўлмиш зотнинг шариатига муҳтасиб бўлган кишининг буйруғи бирла шундай бир масжиднинг иморатиға сарф қилинса ва ул дарахтларға жиҳати муайян маълум бўлмаса ва мутавалли топулмаса, шаръан дуруст ва жоиз бўлурму, ба-шароита ё йўқму?..
Қабристондаги дарахтларни масжиднинг иморатига сарфлаш жоиз бўлади, агарки у вақф бўлмаса. Агарки уни бирорта вақф қилинган ва мутаваллиси бўлмаган масжидга ёки қабристонга сарфлаш урфда бўлса. Омма халқ учун уни қози ёки муҳтасибнинг амрисиз тасарруф қилиш жоиз бўлмайди...»
Мазкур фатвога муҳр босилиб, муфтий Муҳаммад Карим охунд ибн Маҳмуд номи билан имзо қўйилган ва ҳижрий 1284 (милодий 1867) йил санаси ёзилган.
– Хуллас, шариатга кўра ҳам, муфтийлар чиқарган фатволарга биноан ҳам дарахтларни ҳуда-беҳуда кесиш асло мумкин эмас. Муболағали айтсак, дарахткушлик одамкушлик каби жиноятдир, – дейди шарқшунос-тадқиқотчи Ҳамидуллоҳ Аминов.
Бугун техник имкониятлар яшин тезлигида ривожланиб бормоқда. Ҳатто бошланғич синф ўқувчиси ҳам сунъий интеллект нималигини ва ундан фойдаланишни билади. Албатта, бу жуда кўп-кўп соҳаларда катта ижобий имкониятларни бермоқда. Ҳа, сунъий интеллект имкониятларини биз ҳали тўлиқ баҳолай олганимизча йўқ. Аммо танганинг иккинчи томони борлигини унутмаслигимиз зарур.
Батафсил
Ўзбекистонда 1 октябрдан кучга кирадиган қонунчиликдаги ўзгаришлар ҳақида билишни хоҳлайсизми? Марҳамат танишинг, уларни бу ерда жамладик.
Батафсил
Бугун техник имкониятлар яшин тезлигида ривожланиб бормоқда. Ҳатто бошланғич синф ўқувчиси ҳам сунъий интеллект нималигини ва ундан фойдаланишни билади. Албатта, бу жуда кўп-кўп соҳаларда катта ижобий имкониятларни бермоқда. Ҳа, сунъий интеллект имкониятларини биз ҳали тўлиқ баҳолай олганимизча йўқ. Аммо танганинг иккинчи томони борлигини унутмаслигимиз зарур.
Ўзбекистонда 1 октябрдан кучга кирадиган қонунчиликдаги ўзгаришлар ҳақида билишни хоҳлайсизми? Марҳамат танишинг, уларни бу ерда жамладик.
Бунга иқлим ўзгаришининг қандай алоқаси бор?
Салкам уч йил ичида пойтахтимиз Тошкент шаҳрида муҳташам мажмуа қад ростлади. Олимпия шаҳарчаси! Бу Янги Ўзбекистонда бошланган улкан ислоҳотларнинг яна бир ёрқин натижаси бўлди.
Йўлнинг «гапирувчи» тили бу – йўл белгилари. Сизга ахборот беради, огоҳ этади, ўрни келганда эса буюради.
