Азиза Ниёзметова шоирга нега туфли совға қилган эди?

Бир қарашда кибрли кўринган инсонлар қалбан ўта камтар, мурувватли ва ўзгаларга эътиборли бўлиши мумкин. Азиза билан фақатгина 1994 йилнинг илк кунларида бир марта учрашганман. Ўшанда уни ўта манман, калондимоғ қиз деб ўйлагандим. Бу вақтда мен олий ўқув юртида ўқиётган эдим.

Мустақилликнинг дастлабки йиллари кўпчиликда иқтисодий қийинчиликлар ҳукмрон эди. Мен ҳам етар-етмасликда таҳсил олардим. Таътилдалигимда вилоят радиосига адабий эшиттиришлардан бирига таклиф қилиб қолишди. Вилоят марказидаги телерадиокомпания биносига кириб борганимда студияда кулранг мўйнали бежирим пальто кийган, қотмадан келган Азиза Ниёзметова режиссёр опа билан қувноқ кайфиятда суҳбатлашиб турарди. Эшикдан киришим заҳоти у менга бошдан-оёқ кўз қири билан бир назар ташлади. Мен ўзимни жуда ноқулай ҳис қила бошладим. Ўта юпун кийинганим камбағал бир йигит эканимни фош қилиб турарди. Оёғимдаги ёзги туфлини қандай қилиб кўздан яширишни ўйлаб талмовсираб қолдим.
Режиссёр дарҳол гурунгни тўхтатиб, мени микрофон олдига бошлаб борди. Сухандон қиз келгач, эшиттириш ёзиб олина бошлади. Сухандон таржимаи ҳолим билан таништираркан, журналистика факультетида ўқиётганимни таъкидлаб ўтишни ҳам унутмади.
Эшиттириш ёзиб олингач, хайр-маъзур қилиб уйга қайтиш учун бекат томон оҳиста одимладим. Қор бўралаб ёғар, ҳаммаёқ балчиқ эди. «Билч-билч» этиб қадам босганча бекатга келиб, автобус кута бошладим. Шу пайт ёнимга оппоқ «Жигули» машинаси келиб тўхтади. Ойнаси ярим туширилгач, орқа ўриндиқда ўтирган Азиза мени имлаб чақирди:
– Истудент, қаерга борасиз?
Марказий деҳқон бозорига бориб, ўша ердан қишлоққа жўнайдиган машиналардан бирига ўтиришим керак эди. «Бозор томонга!» – деб жавоб бердим.
– Ўтиринг, бизлар ҳам ўша ёққа, – деди Азиза.
Ийманибгина олдинги ўриндиққа ўтирдим. Азиза дарҳол гап бошлади:
– Яхши шеър ёзаркансиз. Таъсирчан… Менга ёқди.
Раҳмат айтишга оғиз жуфтлагандим, хонанда гапда давом этди: 
– Мен билан дўконга бирров кириб чиқолмайсизми?
– Бирор нарсани кўтариб машинага ортиш керакми? – деб сўрадим ҳайрон бўлиб.
– Йўқ, менинг сиз тенги бир укам бор, унга туфли олишим керак. Менимча, ўлчови худди сизникидай бўлса керак, шуни кийиб кўрсангиз, – деди Азиза жуда самимий оҳангда.
Унга хўп дегач, машина бозор ёнгинасидаги марказий универмаг қаршисида тўхтади. Азиза пойабзал бўлими сотувчиси билан таниш эканми, хонанда у билан қучоқлашиб кўришди ва бир нималарни пичир-пичир қилишди.
Сотувчи шошганча стол остидаги қутиларни титкилашга тушиб, бироздан сўнг баланд­роқ пошнали, учи қиррадор қоп-қора туфлини Азизанинг қўлига тутқазди. Хонанда уни яхшилаб кўздан кечирди ва ҳидлаб кўргач: «Ҳақиқий теридан экан», – деди.
– Кийиб кўринг-чи, сизга тўғри келса керак, – деди у.
Бежирим туфли айнан менбоп тикилган экан. Бир пойини ўнг оёғимга кийиб, унга кўрсатарканман, дарҳол ечишга уриндим.
– Тўхтанг, истудент, тўхтанг! Ҳов, нима қилётирсиз? Ечманг, наригисини ҳам ки­йиб, у ёқ-бу ёққа юриб кўринг, – деди қўнғироқдек овозда кулиб.
Хижолат бўлиб, терлаб кетдим. Пешонам терларини артарканман, апил-тапил туфлининг иккинчи пойини ҳам кийиб, у ёқ-бу ёққа юриб кўрсатдим.
– Ана, бўлди, ажойиб! Айнан сизбоп экан, – деди Азиза ва сотувчига пул санаб узатди. Мен курсига ўтирганча туфлини оёғимдан чиқаришга тараддудландим.
– Э, э, нима қилаётирсиз?! Ечманг! Энди бу туфли сизники! Мендан сиздек ёш шоирга совға! – деди Азиза.
Қип-қизариб кетдим. Нима дейишимни билмай унга термулардим. У эса жилмайганча қараб турарди...
Орадан чорак аср вақт ўтгач, эл севган санъаткор Азиза Ниёзметова оғир хасталик туфайли оламдан ўтди. Саховат, қўлиочиқлик ва мурувват одамзотни нафақат бу дунёда, балки боқий оламда ҳам иззат ва шарафга сазовор қилиши шубҳасиз. Азизанинг мендек қўлиюпқа талабага қилган саховати уни Аллоҳ даргоҳида улуғ мартабаларга мушарраф қилганига аминман.
Беш кунлик дунёнинг фонийлигини англаб, унинг ўзи туғилиб ўсган маҳалласи ва муқаддас зиёратгоҳлар кўчаларини обод қилгани, Меҳрибонлик ва Мурувват уйларига ҳамиша хайр-саховат кўрсатиб келгани кўпчиликка маълум. Ҳатто, у ота-онасиз қизни асраб олиб, оқ ювиб, оқ тараганини ҳам яхши биламиз.
Умр – оқар сув, дейди донолар. Фоний дунёда фақат эзгулик қилиб яшашдан улуғ неъмат йўқлигини яхши англаб яшаган инсонлар ҳамиша эзгу сўзлар билан эсланади. Инсон учун чинакам икки дунё саодати ҳам шудир, аслида.

Пўлат ЭРМАТОВ