ФАРЗАНДИНГИЗ САЛОҲИЯТИГА ИШОНАСИЗМИ? КЕЛАЖАГИНИ ҚАНДАЙ ТАСАВВУР ҚИЛАСИЗ?

Инсон умри давомида ўқишга, ўрганишга интилади. Назаримда, маърифатсиз ҳаётни тасаввур қилиш мумкин эмас. Оч қолиш мумкин, емасдан, ичмасдан яшаш мумкин, аммо ўқимасдан, ўрганмасдан яшаб бўлмайди. Маънавий қашшоқлик моддий қашшоқликдан ачинарлироқ.

Бирор касбни меҳнатсиз эгаллаб бўлмайди. Меҳнат машаққатини чекмаган муваффақиятга эришолмайди. Кулолчилик касбларнинг энг қадимийларидан. Одамзоднинг ижтимоий ҳаётида зарурият бўлиб хизмат қилган бу касб асрдан- асрга, йилдан-йил ошиб замонавий янги босқичда турфа гўзалликларини намоён этиб келаётир. Бироқ, бугунги кунда бу касбга нисбатан муносабат рисоладагидек эмас. Ота-оналар, айниқса бу касбга қизиқадиган бола ларнинг яқинлари бефарқ, лоқайдлик билан қарашади. Кулолчилик деганда одамлар кўз олдига кулолчилик чархи, кўза, идиш-товоқ, хумлар келади. Ваҳоланки, бу соҳанинг имкониятлари жуда кенг. Кулолчилик билан ҳамкорлик қилмайдиган соҳа йўқ, десак балки муболаға бўлар, аммо тараққиётнинг ҳамма жабҳаларида бу соҳа ютуқларидан фойдаланилади. Маълумки, бу соҳага қизлар ҳам қизиқишади. Қиз болаларнинг кулолчилик билан шуғулланишини тақиқлашимиз керак эмас. Негаки, қизлар бу кас бнинг наз окатига ўз ҳисс асини қўшиши керак. Устозимиз «бу касбнинг асл эга лари – қизлар » деган эди. Кулолчилик тўгарагида болалар билан ишлар эканман, устоз ўгитлари кўп бора ёдимга келди. Қизларнинг ҳаётида кулолчилик равнақ топгани ва яхши натижа берганига кўп бора амин бўлганман. Қиз бола ҳаётининг ажралмас қисми бўлган идиш-товоқлар, тугма безаклар, тақинчоқ, зираклар дастлаб лойдан қилинган эмасмикин? Минора масжидларининг нақши нигорлари ҳозиргача инсониятнинг ақлини лол қилиб келаётир. Лойнинг кундалик истеъмолимиздаги хамир маҳсулотларига, пишириқларга яқин экани эътибор қаратишимиз зарур бўлган яна бир жиҳат. Устозимиз «лой – бу сенинг нонинг» деганларида дастлаб ажабланганмиз. Аммо устоз лой билан нонни шунақанги таққослаганки, маромида тушунтирганки, биз устознинг сўзларини фақат қувватлаганмиз, холос.

Кулолчилик имкониятларидан қандолатчиликда ҳам фойдаланиш мумкин. Шунингдек, лойдан ясалган нақшлар, гуллар, тақинчоқлар болалардан кўра қизларнинг эътиборини кўпроқ тортганига гувоҳ бўлдим. Аммо қизлар «ота-онам кулолчиликка жўнатмайди, «у ўғил болаларнинг касби» дейишади», дейди. Ўғил болалар-чи? Уларда ҳам аҳвол бундан яхши эмас. Болаларнинг эса ҳунар ўрганишга бўлган қизиқиши катта. Нега ота-оналар боланинг қизиқишлари, фикри билан ўртоқлашмайди? Болалар қачонгача ота-она бефарқлигининг қурбонига айланишади? Болага таъсир ўтказилса, у ҳаяжон, қўрқув сабабли хатолар устига юра бошлайди. Хато, камчиликлар миясидаги фикр, ахборотларнинг зарарланишига, кайфияти тушкун бўлиб ишончсизлик томон кетишига сабаб бўлади. Бу уни ҳаётдан, одамлардан бездириб нафсига ёқадиган одатларга эргашиб, нотўғри йўлга тушиб қолишига шароит яратади. «Мени яхши кўрмайди», «Мени тушунмайди» каби фикрлар уни ўзи хоҳламаса-да бошқа дунёга етаклаб кетиши мумкин.

Ҳеч ким онадан ўғри, безори, фирибгар бўлиб туғилмайди, унинг шу аҳволга тушишига ота-она, жамият, тарбиячи, ўқитувчилар сабабчи бўлади.

Биз болаларга ҳар қандай шароитда, вазиятда муаммоларини енгиб ўта олишни ўргатишимиз, ўрни келса, уларга кўмакчи бўлишимиз зарур. Асосийси, миясидаги салбий ахборотлардан қутилишда бизнинг кўмагимиз керак. Бизнинг қўллаб-қувватлашимиз, уларга ажратган вақтимиз, шароитимиз, энг муҳими, ишончимиз болаларни олдига қўйган мақсадлари томон бошласин. Азалдан сўзнинг сеҳрли кучга эга эканини эътироф этиб келишади. Сўз билан ишонтириш, яхши кайфият яратиш, одамларга таъсир ўтказиш мумкин. Қачонки муомалада сўзлардан тўғри фойдаланилса, сўзлар қулфни очувчи калитга айланади. «Гар саломинг бўлмаса икки ямлаб бир ютардим», — дейди ялмоғиз эртакда. Салом бу ерда калит вазифасини ўтади. Қаҳрамонимиз ёмонликка қарши салом билан, яъни яхши сўз билан таъсир ўтказди. Энди ёмонлик яхшиликка хизмат қилади. Ҳаётимизни шу каби ҳикматли сўзлар орқали яхши натижаларга йўналтириб юборишимиз мумкин-ку?! Сўзнинг сеҳрли имкониятларини тушунтириш осон, агар мияни овоз ёзиб олувчи қурилма деб қарасак, у ёқилган. Атрофимиздаги ҳар бир воқеа-ҳодисаларни ёзиб муҳрлашга тайёр. У хоҳ салбий, хоҳ ижобий бўлсин, хотирамиздан ғамгин, салбий ёзувларни ўчириб, қувноқ, ижобий кайфият яратишимиз мумкин, ахир ўтмишимиздаги ёқимсиз нарсаларни ўзгартира олмасак-да, ёқимли ҳолатларни эслаб роҳатлана оламиз. Болаларнинг сўз орқали фикрлаш доирасини ўстириб, яхши натижаларга эришамиз. Бунинг учун сўзнинг сеҳрли кучидан ўринли фойдаланишимиз даркор.

Эрталаб мактабга, боғчага боришни истамаётган боладан хархашалари сабабини ахтариб, унга ўз ишончимизни билдириб ўзига, яхшиликка ишонч уйғотайлик. Қийинчиликларни мардона енга олишни ўргатайлик. Ўз кучидан, имкониятидан оқилона фойдаланишни болалигидан бошласин. Ўз-ўзига ишонишни тарбия қилайлик. «Қадимда ўзларини камолотга етказиш учун ўқишган, ҳозир эса бошқаларни ҳайрон қолдириш учун ўқишади», деган экан Конфуций. Ишонч билдирилган, рағбатлантирилган бола албатта муваффақиятга эришади. Болаларнинг хатоларини кўрсатиб жеркишга, ҳамиша айблашга ҳақли эмасмиз. Ҳар қандай вазиятда ҳам болага кескин муносабат билдирилмайди. Фарзанд ўзимизнинг бир бўлагимиз, айнан шу ҳолатда ўзимиз қандай чора кўрган бўлардик, дея фикрлашимиз ўринли бўлади, назаримда.

Акмал ИКРОМОВ