350 мингдан ортиқ ҳашаротлар намунаси – Марказий Осиёдаги энг катта энтомология коллекцияси айнан мана шу ерда сақланади. Ява ва Суматра оролларидан йиғилган тропик капалаклар ушбу музей фондининг асосини ташкил этади. Ўзбекистон Давлат табиат музейи худди шундай ноёб масканлардан бири.
Ушбу музей ташкил этилиш тарихи 1876 йил 12 июль ҳисобланиб, «Тошкент музейи»дан бошланган. Кейинчалик турли йилларда музейнинг номи ўзгарган. Ўзбекистон Давлат табиат музейи 1963 йилда Ўзбекистон Фанлар академияси тизимидан чиқарилиб, Ўзбекистон Маданият ишлари вазирлиги тасарруфига ўтказилди ва музей илмий ходимлари асосий эътиборни илмий-маърифий ва маданий-оммавий ишларни кучайтиришга қаратдилар.
2007 — 2010 йилларда Ўзбекистон Давлат табиат музейида сақланиб келинаётган ноёб экспонатлар кўргазмаси Ўзбекистон Маданият ва санъат кўргазмаси залларида фаолият юритди. Ҳукуматнинг 2007 йил 6 июлдаги фармойишига асосан эса музейнинг янги экспозициясини яратиш ишлари амалга оширилиб, 2010 йил «18 май – Халқаро музейлар куни»да Ўзбекистон Давлат табиат музейи янги бинода ўз фаолиятини бошлади.
Шундан сўнг музейда илмий ходимларнинг илмий изланишлари натижасида мавзули-экспозицион режалар ишлаб чиқилди ва шу асосда «Сайёраларнинг пайдо бўлиши», «Ерда ҳаётнинг ривожланиши», «Антропология ва палеонтология бўлими», «Умумий биология», «Генетика ва селекция», «Ўзбекистон қишлоқ хўжалигида пахтачилик ва дон экинлари», «Экология» экспозицион заллари ва диорамалари яратилди. 2014 йилда музейга ташриф буюрувчиларнинг сони ошганлиги натижасида янги яратилган мавзули-экспозицион режа асосида музей ходимлари томонидан янги «Фойдали қазилмалар», «Ўзбекистоннинг чўл ҳудудлари», «Ноёб ҳайвонлар» экспозицион заллари, 2015 йилда «Ёнғоқзор», «Тўқайзор» диорамалари ва «Ўзбекистон Республикаси «Қизил китоби»га киритилган ҳайвонлар» биогуруҳи экспозицион зали, кейинчалик эса музейнинг иккинчи қаватида Ўзбекистон Республикаси мустақиллигига бағишлаб «Мустақил Ўзбекистон», «Ўзбекистон қўриқхоналари ва миллий боғлар» ҳамда «Ҳашаротлар экспозицияси» экспозицион заллари очилди.
Музей ривожланиш тарихи давомида бой фонд захираси шаклланди. Олимларнинг фикрича, йиғилган ноёб ҳашаротлар коллекцияси, табиатда йўқ бўлиб кетаётган флора ва фауна намуналари музей фондида сақланиб келинаётгани – халқимизнинг бойлигидир ва бу коллекцияларни авайлаб-асраб, келажак авлодга етказиш музейнинг энг муҳим вазифаларидан биридир.
Энтомология фанига тааллуқли экспонатлар захирасини тўплаш ишлари музей ташкил этилганидан буён амалга ошириб келинади. Музей энтомологик коллекцияларини турли йилларда олимлар томонидан Тянь-Шан, Каржантов, Қизилқум чўллари, Сирдарё тўқайларидан йиғиб келтирилган ранг-баранг ҳашаротлар ташкил қилади.
Музей зоология фонди ўз ичига турли ҳайвонларнинг мингдан ортиқ тулумлари, тухумлари коллекциясини қамраб олган бўлиб, жами 4 мингга яқин намуналар сақлаб келинмоқда. Геология фондида 2 мингга яқин минерал ва фойдали қазилмаларнинг намуналари мавжуд.
Ўтган йилларда «Тувалоқлар» диорамаси, «Фойдали қазилмалар» ва «Ўзбекистон йиртқич қушлари», «Тарихий геология» экспозициялари такомиллаштирилиб, янгиланди.
Музей томонидан 2018-2019 йилларда 5-15 ёшгача бўлган болалар ўртасида бир неча бор турли экологик мавзулар бўйича ижодий ишлар танловлари эълон қилиниб, ёшларнинг 350 дан ортиқ ижодий ишлари намуналари қабул қилинди ва кўргазмалар ташкил этилди. Ўтган йили реэкспозиция ишлари давом эттирилиб, болажонларимиз учун махсус «Эртаклар оламига саёҳат» мини-музей экспозицияси яратилди.
Маҳаллий ва хорижий ташриф буюрувчиларга музей томонидан хизматларни кенгайтириш мақсадида, 2018 йил ҳар бир экспонатга лотин алифбосидаги ўзбек тилида ва инглиз, рус тилларида этикеткалар яратилди. Эндиликда QR-код кўринишда маълумот-этикеткалари яратиш ишлари олиб борилмоқда. Натижада хорижий меҳмонлар мобиль телефон QR-код сканер иловасидан фойдаланган ҳолда музейнинг ҳар бир экспонати ҳақида ўзбек, инглиз, рус тилларида маълумотлар олиш имконига эга бўлади.
Музей ходимлари томонидан реэкспозиция ишлари давом эттирилиб, навбатдаги музей экспозицияларини мавзули-экспозицион режалари ва концепциялари устида иш олиб борилмоқда.
Муқаддас РИХСИЕВА,
Ўзбекистон Давлат
табиат музейи кўргазмалар бўлими илмий ходими
Сунъий интеллект ва энергетика инқирози: ChatGPT учун ким тўлайди?
🕔09:12, 23.10.2025
✔16
Бугун техник имкониятлар яшин тезлигида ривожланиб бормоқда. Ҳатто бошланғич синф ўқувчиси ҳам сунъий интеллект нималигини ва ундан фойдаланишни билади. Албатта, бу жуда кўп-кўп соҳаларда катта ижобий имкониятларни бермоқда. Ҳа, сунъий интеллект имкониятларини биз ҳали тўлиқ баҳолай олганимизча йўқ. Аммо танганинг иккинчи томони борлигини унутмаслигимиз зарур.
Батафсил
1 октябрдан нималар ўзгаради?
🕔15:41, 03.10.2025
✔56
Ўзбекистонда 1 октябрдан кучга кирадиган қонунчиликдаги ўзгаришлар ҳақида билишни хоҳлайсизми? Марҳамат танишинг, уларни бу ерда жамладик.
Батафсил
Дунё бўйича гўшт нархи ошмоқда
🕔10:47, 11.09.2025
✔126
Бунга иқлим ўзгаришининг қандай алоқаси бор?
Батафсил